لوله و اتصالات از کاربردی‌ترین تجهیزاتی هستند که در صنایع مختلف و به منظور انتقال سیالات مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر استفاده می‌شوند. این تجهیزات می‌توانند بر اساس فاکتورهای متعددی همچون کاربرد، جنس، سایز و ابعاد، ضخامت، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی و … در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار بگیرند. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کاربردهای لوله و اتصالات، استفاده در صنعت آب و فاضلاب است و امروزه از انواع مختلفی از لوله‌ها در این صنایع استفاده می‌شود. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی کامل انواع لوله و اتصالات برای سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب پرداخته خواهد شد.
بهترین لوله‌های آب‌رسانی و فاضلاب
هم‌زمان با پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های مختلف، انواع مختلفی از لوله‌ها در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گرفته‌اند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و مشخصات منحصربه‌فردی داشته باشند. هر چند که در پروژه‌های مختلف از انواع مختلفی از لوله‌ها برای آب‌رسانی و جمع‌آوری فاضلاب استفاده می‌شود اما لوله‌هایی که در این صنایع استفاده می‌شوند باید دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاصی باشند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- لوله آب‌رسانی و فاضلاب باید از مقاومت و ماندگاری بالایی برخوردار باشد.
- نصب و اجرای این لوله‌ها باید راحت و آسان باشد.
- لوله‌های باید در برابر مواد شیمیایی، اسیدی و بازی مقاومت خوبی داشته باشند.
- لوله‌ها باید از طول عمر بالایی برخوردار بوده و هزینه تعمیر و نگهداری کمی داشته باشند.
- باید از قیمت مناسبی برخوردار باشند و کمترین اصطکاک را در مسیر سیالات ایجاد کنند.
- لوله‌ها باید سازگاری بالایی با محیط زیست داشته باشند و به آن آسیبی وارد نکنند.
- لوله‌ها نباید هیچگونه تغییری در طعم، مزه، رنگ و بوی آب ایجاد کنند.
- لوله‌های آب‌رسانی باید مقاومت بالایی در برابر تغییرات دمایی داشته باشند و در سیستم‌های آب‌رسانی گرم و سرد به کار بروند.
هیچکدام از انواع لوله‌های آب و فاضلاب تمام ویژگی‌های عنوان شده را نخواهند داشت اما لوله‌هایی که بیشترین ویژگی‌ها را داشته باشند می‌توانند بهترین لوله برای آب‌رسانی و جمع‌آوری فاضلاب باشند.
انواع لوله و اتصالات برای سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب
همانطور که گفته شد لوله‌ها انواع مختلفی از نظر جنس، کاربرد، نحوه نصب و اجرا، سایز و ابعاد و … دارند و معمولا لوله‌های فلزی و پلاستیکی بیشترین کاربرد را در صنعت آب و فاضلاب دارند. به صورت کلی انواع لوله‌ها و اتصالات مورد استفاده در سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلابی شامل موارد زیر هستند:
لوله‌های گالوانیزه
این لوله‌های در حقیقت به دو دسته لوله‌های فولادی و آهنی تقسیم می‌شوند و هر کدام می‌توانند از ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی برخوردار باشند. این لوله‌ها می‌توانند در قطرهای مختلف از 5 تا 8 اینچ تولید شوند و توسط اتصالات مختلف به همدیگر متصل خواهند شد. لوله‌های گالوانیزه از ویژگی‌هایی همچون مقاومت بالا، طول عمر زیاد و … برخوردار بوده و می‌توانند در برابر خوردگی و پوسیدگی نیز بسیار مقاوم باشند. یک نکته منفی در مورد این لوله‌ها عدم امکان جوشکاری برای اتصال است چرا که در اثر حرارت گاز اکسید روی تولید می‌کنند که برای سیستم تنفسی خطرناک است.
- لوله‌های گالوانیزه فولادی مقاومت کمتری در برابر اسیدها دارند و از پیل شیمیایی یا پیل گالوانیک برای گالوانیزه کردن آن‌ها استفاده می‌شود واصلی‌ترین کاربرد آن‌ها در سیستم‌های تهویه می‌باشد.
- لوله‌های گالوانیزه آهنی از آهن سفید نورد شده تولید شده و توسط فلز روی روکش می‌شوند و می‌توانند مقاومت و کارایی بیشتری نسبت به لوله‌های فولادی داشته باشند.
لوله‌های چدنی
لوله و اتصالات چدنی نیز از جمله تجهیزات رایج صنعت آب‌رسانی و فاضلاب هستند که از جنس چدن ریخته‌گری تولید می‌شوند. این لوله‌ها به دو دسته اصلی سر تخت و سرتوپی تقسیم می‌شوند که با یکسری بست‌های مخصوص طول آن را تعیین می‌کنند. لوله چدن سر توپی به دو شکل یک سر توپی و دو سر توپی بوده که اتصال آن با سرب و کنف انجام خواهد شد و سپس داخل طوقه سرب مذاب ریخته می‌شود. در نهایت نیز بعد از سرد شدن سرب آن را با وسایل و چکش مخصوص کوبیده و شکل می‌دهند.
لوله‌های پلاستیکی (پلیمری)
می‌توان گفت در حال حاضر لوله‌های پلاستیکی رایج‌ترین و بهترین لوله و اتصالات برای سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلابی به شمار می‌روند چرا که از مزایای مختلفی همچون خواص ویژه شیمیایی و فیزیکی، مقاومت بالا، نصب و جابه‌جایی راحت و هزینه کمتر و … برخوردارند. این لوله‌ها می‌توانند در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار بگیرند و انواع مختلفی داشته باشند و مهم‌ترین و کاربردی‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
لوله‌های پلی‌اتیلن (PE)
این لوله‌ها از رایج‌ترین و کاربردی‌ترین لوله‌های پلیمری و پلاستیکی به شمار می‌روند که از ویژگی‌ها و مزیت‌های متعددی همچون مقاومت در برابر خوردگی گالوانیکی، مقاومت در برابر پوسیدگی، سایش و ضربه، خاصیت انعطاف‌پذیری مناسب، خاصیت جمع شوندگی، وزن پایین، قابلیت اتصالات بسیار محکم، انعطاف‌پذیری عالی، مقاومت بالا در برابر اشعه، برخورداری از خصوصیات هیدرولیکی مناسب، هزینه پایین تعمیر و نگهداری و … برخوردارند.
لوله و اتصالات pvc و upvc
محصولات پی وی سی و یوپی وی سی از دیگر لوله و اتصالات برای سیستم‌های آب‌رسانی هستند که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی، وزن کم، اتصالات راحت و سریع، قیمت مناسب، طول عمر بالا، مقاومت در برابر نور خورشید، مقاومت در برابر خوردگی و پوسیدگی و … از مهم‌ترین مزیت‌های این تجهیزات بوده در حالی که می‌تواند معایبی همچون شکنندگی در دماهای سرد نیز داشته باشد.
لوله‌های پلی پروپیلن
لوله‌های پلی پروپیلن نیز از جمله لوله‌های بسیار کاربردی در سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلابی هستند که در رنگ های سفید و سبز تولید می‌شوند و می‌توانند در مقایسه با بسیاری از لوله‌های پلیمری دیگر مقاومت بالاتری داشته باشند. این لوله‌ها قابلیت استفاده در سیستم‌های آب‌رسانی سرد و گرم را دارند اما در برابر نور خورشید مقاومت کمی داشته و دچار شکست می‌شوند. این لوله‌ها در برابر فشار بالای سیال مقاوم بوده و محدوده دمایی قابل تحمل وسیعی دارند.
لوله پلی بوتیلن
پلی بوتیلن نیز از جمله موادی است که در تولید لوله و اتصالات برای سیستم‌های آب‌رسانی به کار می‌رود. این لوله‌ها اگرچه رواج بالایی ندارند و معمولا در ترکیب با مس استفاده می‌شوند اما از ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی برخوردارند که مهم‌ترین آن‌ها شامل مقاومت بالا در برابر سایش و خوردگی، عدم رسانایی حرارتی و الکتریکی، انعطاف‌پذیری بالا، نصب و اجرای راحت و … هستند. از مهم‌ترین معایب این لوله‌ها نیز می‌توان به مقاومت کم در برابر سرما و دمای بالا و همچنین قابلیت اشتعال آن اشاره کرد.
جمع‌بندی
لوله‌ها نقش بسیار مهمی در شبکه آب‌رسانی و سیستم‌های فاضلابی دارند به همین دلیل باید از ویژگی‌هایی همچون مقاومت فیزیکی، مقاومت دمایی، طول عمر بالا، نصب ساده، قیمت مناسب، انعطاف‌پذیری خوب و … برخوردار باشند. از جمله رایج‌ترین لوله‌های آب‌رسانی و فاضلابی می‌توان به انواع لوله‌های گالوانیزه سرد و گرم، لوله‌های چدنی و انواع لوله‌های پلاستیکی و پلیمری مانند لوله پلی پروپیلن اشاره کرد. هر کدام از این لوله‌های مزایا و معایب خاصی داشته و می‌توانند در پروژه‌های مختلفی به کار بروند.
