لوله‌های PVC و UPVC که در ایران با نام اولین تولید کننده آن یعنی پلیکا یا پولیکا شناخته می شوند از جمله لوله‌های بسیار کاربردی هستند که امروزه در صنایع مختلفی همچون آب و فاضلاب، گاز و … مورد استفاده قرار می‌گیرند. ماده اصلی تشکیل دهنده این لوله‌ها پلی وینیل کلراید است که با مواد دیگری همچون Filler یا پرکننده‌ها، روان کننده یا Lubricant، پایدارکننده ها، کمک فرآیند، مواد اصلاح‌کننده و رنگ‌دانه‌ها ترکیب می‌شود.
این لوله‌ها از ویژگی‌ها و مشخصات منحصربه‌فردی همچون وزن کم، انعطاف‌پذیری بالا، طول عمر زیاد، عدم خوردگی و پوسیدگی، مقاومت در برابر رطوبت و حرارت و … برخوردارند. مقاومت در برابر مواد شیمیایی و اسیدها از جمله مهم‌ترین فاکتورهایی است که در انواع لوله و اتصالات بررسی شده و از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه مطلب بررسی خواهد شد که آیا اسید لوله پلیکا را سوراخ می‌کند و میزان مقاومت این لوله‌ها چقدر است.
آیا اسید لوله پلیکا را سوراخ می‌کند؟
همان‌طور که گفته شد لوله پلیکا از مواد اولیه مختلفی همچون پلی وینیل کلراید، پرکننده‌ها، روان کننده، پایدار کننده، کمک فرآیند، مواد اصلاح‌کننده و رنگ‌دانه‌ها تشکیل می‌شود که همگی دارای پایه شیمیایی نفتی هستند به همین دلیل می‌توان گفت که این لوله‌ها در اثر تماس با اسیدها، خصوصاً اسیدهای قوی دچار واکنش، خوردگی و در نهایت سوراخ شدگی می شوند. در اصل مواد و محلول‌هایی همچون اسید سولفوریک و جوهر نمک، اسید هیدروکلریک، اسید نیتریک و … می‌توانند به مرور زمان باعث خوردگی و سوراخ شدن لوله‌های پلیمری شوند.
معیار میزان مقاومت لوله پلیکا در برابر اسید
در گذشته از انواع مختلفی از لوله‌های فلزی، سیمانی و … برای انتقال آب و فاضلاب استفاده می‌شد که این لوله‌ها نیز معایب و ایرادات منحصربه‌فردی داشتند. لوله‌های پی‌وی‌سی یا پلیکا به واسطه مزیت‌های متعددی همچون قیمت مناسب، وزن کم، نصب و اجرای راحت، مقاومت در برابر رطوبت، انعطاف‌پذیری بالا و … به مرور جایگزین انواع لوله‌ای فلزی، سیمانی و … شدند و امروزه بیشترین کاربرد را در سیستم‌های لوله‌کشی آب و فاضلاب دارند.
یکی از مهم‌ترین فاکتورهای استاندارد لوله‌های پی‌وی‌سی میزان مقاومت آن‌ها در برابر مواد شیمیایی و اسیدهای مختلف است. برای سنجش میزان مقاومت این لوله‌ها در برابر اسیدهای مختلف از ماده دی کلرومتان به عنوان نماینده مواد شیمیایی و آلی استفاده می‌شود. تست مقاومت به دی کلرومتان برای لوله‌های پی‌وی‌سی PVC مطابق استاندارد ملی 10609 و یا BS EN 580 انجام خواهد شد.
روش انجام تست دی کلرومتان
در پاسخ به این سوال که آیا اسید لوله پلیکا را سوراخ می‌کند، تست دی کلرومتان از نمونه لوله پلیکا گرفته می‌شود. در این آزمون یک تکه از لوله مورد نظر برش داده شده و مقداری از لایه خارجی آن ساییده شده و به اصطلاح پخ زده می‌شود.
در مرحله دوم دستگاه انکوباتور تست دی کلرومتان روشن شده و در دمای 15 درجه تنظیم می‌شود به‌گونه‌ای که دمای آن بر روی 15 درجه سانتی‌گراد تثبیت شود. سپس مقداری دی کلرومتان در داخل یک ظرف شیشه ای (بشر) ریخته می‌شود (ارتفاع 250 الی 300 میلی‌متر از شیشه) و مقداری آب بر روی آن ریخته می‌شود که از تبخیر آن جلوگیر شود. ظرف شیشه ای در داخل آنکوباتور قرار داده می‌شود و بعد از آن دمای آن در 15 درجه ثابت شد نمونه برش خورده لوله را در داخل آن قرار می‌دهند و 30 دقیقه به آن فرصت می‌دهند که در تماس با ماده دی کلرومتان باشد.
در نهایت بعد از اتمام زمان تست نمونه لوله از بشر خارج شده و در داخل آب قرار داده می‌شود تا ذرات مواد شیمیایی کاملاً از آن جدا شوند. بعد از 15 دقیقه لوله در هوای آزاد قرار داده می‌شود تا کاملاً خشک شود. در مرحله پایانی باید لایه‌های خارجی، داخلی و میانی لوله بررسی شوند که آیا دچار خوردگی شده‌اند یا خیر. در صورتی که خوردگی ایجاد شده باشد نشان از پخت نامناسب و ناقص آن داشته و لوله در برابر اسیدها و مواد شیمیایی دیگر نیز مقاومت خوبی نخواهد داشت و باید اشکالات آن برطرف شود.
اثرات اسیدها بر روی لوله پلیکا
امروزه در بسیاری از منازل از مواد شیمیایی مختلفی همچون اسید لوله بازکن، محلول لوله‌بازکنی و مایع لوله بازکن، جوهر نمک و … برای باز کردن لوله‌های مسدود شده و تمیز کردن سطح داخلی آن‌ها استفاده می‌شود و بسیاری از افراد از اثرات این مواد بر روی لوله و اتصالات بی‌اطلاع هستند.
به صورت کلی این مواد می‌توانند باعث تخریب چسب میان اتصالات، ایجاد خوردگی در نقاط مختلف، سوراخ شدن لوله‌های پلیکا و نازک شدن ضخامت آن‌ها شوند به همین دلیل لازم است که در استفاده از هرگونه مواد شیمیایی و اسیدی به نکات ایمنی و استانداردها توجه داشت.
راهکارهای جلوگیری از سوراخ شدن لوله پلیکا توسط اسید
همان‌طور که گفته شد اسیدهایی همچون اسید سولفوریک، اسید، اسید هیدروکلریک، اسید نیتریک و … از قدرت تخریب و خورندگی بسیار زیادی برخوردارند و می‌توانند به سادگی لوله‌های پی‌وی‌سی را سوراخ کنند. برای جلوگیری از سوراخ شدن لوله پلیکا توسط اسید می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- استفاده از اسیدهایی با قدرت کمتر و درصد خلوص پایین‌تر
- عدم استفاده بلندمدت از اسیدها و ریختن آب بلافاصله بعد از استفاده در داخل مسیر لوله‌ها
- بازرسی به موقع لوله‌ها و اتصالات و تعویض به موقع آن‌ها در صورت نیاز
- استفاده از محلول‌های مخصوص لوله‌بازکنی که دارای دستورالعمل‌های استاندارد باشند.
- توجه به استانداردهای لوله و اتصالات در زمان خرید آن‌ها و میزان مقاومت لوله در برابر مواد شیمیایی
- عدم استفاده از اسیدهای خالص برای باز کردن لوله‌ها و …
جمع‌بندی نهایی
در پاسخ به این سوال که آیا اسید لوله پلیکا را سوراخ می‌کند یا خیر باید گفت اسیدها به دلیل قدرت خورندگی بسیار زیادی که دارند می‌توانند به سادگی لوله‌های پلیمری را سوراخ کنند به همین دلیل لازم است که برای باز کردن لوله و اتصالات پلیمری به نکات ایمنی و استانداردها توجه ویژه‌ای داشت.
