لوله‌های بتنی از جمله پراستفاده‌ترین لوله‌هایی هستند که از گذشته تاکنون برای انتقال آب و فاضلاب از نقطه‌ای به نقطه دیگر مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این لوله‌ها همانند انواع لوله‌های دیگر می‌توانند در اندازه‌ها و ابعاد مختلفی وجود داشته باشند و معمولاً در زیر خاک استفاده می‌شوند. خوردگی لوله بتنی یکی از رایج‌ترین و اصلی‌ترین مشکلاتی است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود.
به صورت کلی می‌توان گفت لوله‌های بتنی مزایا و معایب منحصربه‌فردی در مقایسه با لوله‌های دیگری همچون لوله‌های پلیمری، فلزی و … دارند. در ادامه مطلب به بررسی دلایل اصلی خوردگی انواع لوله‌های بتن پرداخته خواهد شد.
خوردگی لوله بتنی چیست؟
همان‌طور که گفته شد از لوله‌های بتنی برای انتقال آب و فاضلاب از نقطه‌ای به نقطه دیگر استفاده می‌شود و از آنجایی که این لوله‌ها در دل خاک با مواد مختلفی در ارتباط هستند می‌توانند دچار اختلال خوردگی و پوسیدگی شوند. از آنجایی که لوله‌های بتنی وزن بالایی دارند ممکن است در زمان حمل‌ونقل دچار شکستگی و ترکیدگی شوند و یا نصب آنها چالش‌های متعددی به همراه داشته باشد.
در نهایت ممکن است دچار خوردگی شوند. مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل خوردگی این لوله‌ها شامل اسید سولفوریک، شیب کم، گرما و … هستند. امروزه از لوله یو پی وی سی به عنوان بهترین جایگزین برای لوله‌های بتنی استفاده می‌شود اما این لوله‌ها نیز همچنان استفاده‌های خاص خود را دارند.
مهم‌ترین دلیل خوردگی لوله‌های بتنی
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین معایب و ایرادات لوله‌های بتنی امکان خورده شدن آنها توسط عوامل مختلفی مانند انواع اسیدها است. از جمله اصلی‌ترین دلایلی خوردگی لوله بتنی می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
خاک‌های سولفاته
چنانچه هر کدام از سولفات‌های مختلف مانند سولفات سدیم، سولفات کلسیم، سولفات منیزیم و … در داخل خاک وجود داشته باشند و لوله‌ها را احاطه کنند می‌توانند باعث تخریب لوله‌های بتنی و در نهایت خوردگی آنها شوند
خاک‌های اسیدی
اسیدها از جمله موادی هستند که می‌توانند انواع لوله‌های آب و فاضلاب، لوله نشکن و … را تحت تأثیر قرار داده و باعث تخریب آنها شوند. معمولاً زمانی که لوله‌ها در خاک‌هایی که دارای ضایعات صنعتی هستند دفن شوند دچار خوردگی می‌شوند. خاک‌های اسیدی می‌تواند حتی لوله‌هایی با مقاومت بالا را نیز تحت تأثیر قرار بدهند.
نمک‌های ته‌نشین شده
نمک‌ها در اثر تبخیر آب و جریان‌های دارای املاح ساخته می‌شوند و به همین دلیل می‌توانند به راحتی در ترک‌ها، شکاف‌ها و شکستگی‌های داخل لوله فرو رفته و باعث ایجاد فشار به بتن شوند. این فشار می‌تواند در نهایت باعث خوردگی لوله بتنی شود.
کلر
کلر یکی از اصلی‌ترین موادی است که می‌تواند باعث تخریب انواع لوله‌ها خصوصاً لوله بتنی شود به همین دلیل است که برای بررسی میزان مقاومت انواع لوله و اتصالات از این ماده به عنوان نماینده انواع حلال‌های آلی و شیمیایی استفاده می‌شود. در صورتی که یون‌های منفی در داخل بتن وجود داشته باشند باعث می‌شوند که مقاومت بتن کاهش پیدا کرده و تقویت‌کننده‌ها از بین برود.
یون کلر ممکن است از مصالح آلوده آغشته به کلر یا نفوذ منبع خارجی به داخل دریا، حاوی کلر شود و باعث شود که در اطراف لوله‌ها خوردگی ایجاد شود. در حقیقت یون‌های کلر می‌توانند از طریق سیستم مکنده موئینگی یا نفوذ ساده یون‌ها در آب راکد وارد آب شوند و در نهایت به منافذ لوله‌های بتنی ورود کنند.
دی‌اکسید کربن
دی‌اکسید کربن همراه با رطوبت می‌توانند با بتن واکنش داده و در نهایت کربنات کلسیمی تولید کنند. این واکنش باعث می‌شود که یک لایه سطحی بر روی لوله‌ها ایجاد شود که البته خطری ندارد اما اگر کلسیم کربنات به لایه‌های داخلی بتن نفوذ کند باعث خوردگی آن می‌شود و خطرات بیشتری نیز ایجاد خواهد کرد.
گوگرد
گوگرد نیز از جمله موادی است که می‌تواند باعث تخریب لوله‌های بتنی شود. در حقیقت گوگرد علاوه بر تخریب لوله‌های بتنی باعث می‌شود که بوی بسیار نامساعدی در لوله‌های آب و فاضلاب به وجود بیاید. ترکیبات گوگرد می‌توانند در فاضلاب‌های صنعتی واکنش بدهند و باعث آسیب‌دیدگی و تخریب لوله‌های بتنی شوند.
البته زمانی که سرعت جریان فاضلاب در لوله‌های بتنی کم باشد، افت فشار در لوله ایجاد شود و درجه حرارت بالایی داشته باشد میزان تخریب توسط گوگرد بسیار بیشتر است چرا که در این حالت باکتری‌های هوازی، گوگرد را تبدیل به اسید سولفوریک کرده که این ماده موجب آسیب به سطح بتن می‌شود.
- از دیگر عواملی که می‌توانند باعث ایجاد خوردگی در لوله بتنی شوند می‌توان به مواردی همچون آسیب پوشش بتنی، کیفیت پایین سیمان مصرف‌شده در تولید لوله‌ها، مقدار سیمان مصرف‌شده، شرایط محیطی، میزان ضخامت لوله‌ها، کربناتی شدن بتن، وجود ترک در لوله‌ها و … اشاره کرد.
جلوگیری از خوردگی لوله بتنی
خوردگی لوله بتنی می‌تواند هم باعث آلوده شدن آب و هم خسارت‌های مالی زیادی شود به همین دلیل لازم است که حتماً از راهکارها و روش‌های مختلفی برای مقابله با این مشکل استفاده کرد. از جمله مهم‌ترین و بهترین روش‌ها برای جلوگیری از خوردگی لوله‌های بتنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوشش دهی سطح داخلی لوله‌های بتنی با استفاده از پلی اورتان
- اسپری کردن ترکیب گروت سیمان، مواد ضد میکروبی و اپوکسی به لایه داخلی لوله‌های بتنی
- اضافه کردن مواد سمی مختلف به فاضلاب برای کم کردن باکتری‌های بی‌هوازی
- بهره بردن از مخلوط نمک فلزات سنگین و اپوکسی
- استفاده از آرماتورهای ضدزنگ و دارای روکش پلاستیکی
- استفاده از مواد شیمیایی مخصوص برای جلوگیری از تبدیل شدن ترکیبات سولفات هیدروژن
جمع‌بندی نهایی
لوله‌های بتنی از جمله رایج‌ترین لوله‌ها برای انتقال آب و فاضلاب از نقطه‌ای به نقطه دیگر هستند و می‌توانند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشند. یکی از مهم‌ترین مشکلات این لوله خوردگی است که می‌تواند در اثر عوامل مختلفی همچون وجود گوگرد، خاک‌های سولفاته، خاک‌های اسیدی، دی‌اکسید کربن و … باشد. امروزه لوله‌های مختلفی مانند لوله‌های یو پی وی سی جایگزین لوله‌های بتنی شده و در برق کشی ساختمان، انتقال آب و فاضلاب و … مورد استفاده قرار می‌گیرند.
